Cambodian Women's Oral History Project: Life Stories of Survival under the
Khmer Rouge Regime

[See English Translation Below] 

ប្រាក់ ស៊ីណាន មានអាយុ ៥៩ ឆ្នាំ រស់នៅខេត្តកំពត បានផ្តល់សក្ខីកម្មនៅថ្ងៃទី៦ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៣ ។ 

កំណត់ចំណាំ

បទសម្ភាសន៍នេះ ត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយ លោកស្រីបណ្ឌិត ថេរីសា ឌីលែនហ្គីស ដែលជាអ្នកស្រាវជ្រាវឯករាជ្យ និង ជាអ្នកដឹកនាំក្នុងការសម្ភាសន៍នេះផងដែរ ។ កញ្ញា យូ សុធារី  និង កញ្ញា ថន ស៊ីណា ជាជំនួយការរបស់គម្រោង ស្តីអំពីការនិយាយពីប្រវត្តិសាស្រ្ត ផ្ទាល់របស់ស្រ្តីកម្ពុជានេះ។ រក្សាសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាង©២០១៣ អត្ថបទនេះនឹងមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យយកទៅប្រើប្រាស់ បោះផ្សាយ ឬ ថតចំលងដោយគ្មាន ការអនុញ្ញាតិ ពីអ្នកដឹកនាំការស្រាវជ្រាវ theresa.delangis@gmail.com  ឬ(+៨៥៥ ១៧ ៥៣២ ៤១១) ឡើយ ។

“ការចម្លងអត្ថបទជាភាសារខ្មែរនេះ ត្រូវបានរៀបរៀងឡើងដោយ ម៉ា សាវីត  ប្រែសម្រួលជាភាសា រអង់គ្លេស ដោយ ថន ស៊ីណា។ សូមថ្លែងអំណរគុណដល់ ចាយ បញ្ញាលក្ខណ៍ដែលជាអ្នកធ្វើការកត់ត្រា ជាភាសារ អង់គ្លេស ក្នុងពេល សម្ភាសន៍ និង ហ្វ្រែន ជែស្កាប៊ីនី ដែលជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្តក្នុងការថតរូបក្នុងពេលសម្ភាសន៍ ។  

បច្ចុប្បន្ននេះ មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបខ្មែរក្រហមភាគច្រើនត្រូវបានគេយកទៅកាត់ទោសនៅអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អ.វ.ត.ក) ដែលជាតុលាការពិសេសមួយរបស់កម្ពុជា និង ទទួលបានការគាំទ្រពីមជ្ឈដ្ឋានអន្ដរជាតិតាមរយៈអង្គការសហប្រជាជាតិ (UNAKRT) ។ តុលាការនេះ ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាតុលាការខ្មែរក្រហម ឬ អង្គជំនុំជម្រះកម្ពុជាលើបទឧក្រិដ្ឋសង្រ្គាម និង បទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ។ ក្នុងចំនោមការចោទប្រកាន់ទាំងអស់ គឺមានរឿងក្តីទាក់ទងនឹងការបង្ខំឱ្យរៀបការផងដែរ ។ ស្រ្តី និង បុរសកម្ពុជារាប់ពាន់នាក់ត្រូវបានបង្ខំឲ្យរៀបការជាប្តីប្រពន្ធនឹងគ្នា ។ អ្នកដែលត្រូវបានគេបង្ខំឲ្យរៀបការនោះភាគច្រើនពុំធ្លាប់បានស្គាល់គ្នាទេពីមុនមកទេ ។ ពួកគេក៍ត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមចាប់បង្ខំឲ្យរៀបការជាក្រុមដែលក្នុងពិធីរៀបមង្គលការនេះមានចាប់ពី១០០គូ ឡើងទៅ ។ ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍តាមបែបប្រពៃណីខ្មែរត្រូវប្រារព្ធឡើងយ៉ាងហោចណាស់មួយសប្តាហ៍ ឬ ក៍វែងជាងនេះក៍មាន ដោយមានការចូលរួមពីសំណាក់ក្រុមគ្រួសារ ញាតិសណ្តាន មិត្តភ័ក្ត និង មានការប្រសិទ្ធិពរពីព្រះសង្ឃតាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនាផងដែរ ។ ផ្ទុយទៅវិញ នៅក្រោមរបបដែលខ្មែរក្រហមបានកាន់កាប់ ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិឡើងតែក្នុងរយៈពេលពីរ ឬ បីនាទីតែប៉ុណ្ណោះ ដោយមិនចាំបាច់មានការចូលរួមពីសំណាក់ឪពុកម្តាយ ឬ ញាតិមិត្តបងប្អូនឡើយ ។ ក្នុងពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍នោះ ប្តីប្រពន្ធមិនបានប្តេជ្ញាថានឹងស្មោះស្ម័គ្រនឹងគ្នាទេ តែបែជាត្រូវប្តេជ្ញាថានឹងស្មោះស្ម័គ្រចំពោះតែបដិវត្តន៍ទៅវិញ ។ នៅយប់រៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ឈ្លបរបស់សហខ្មែរក្រហមនឹងតាមមកស៊ើបអង្កេតប្តីប្រពន្ធថ្មីថ្មោងនោះ ដើម្បីឲ្យពួកគេបានប្រាកដក្នុងចិត្តថាប្តីប្រពន្ធនោះនឹងរួមដំណេកជាមួយគ្នា។ ហើយប្រសិនបើពួកគេមិនព្រមរួមដំណេកជាមួយគ្នានោះទេ ប្តីប្រពន្ធនោះនឹងត្រូវគេដាក់ពិន័យ ឬ ក៍យកទៅសំលាប់ចោលមិនខាន ។ ក្នុងខណៈពេលដែលទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទ គឺជាបទបញ្ជារបស់រដ្ឋ មានអ្នកខ្លះគិតថាការចាប់បង្ខំឲ្យរៀបការនេះ គឺជាទម្រង់នៃការរំលោភផ្លូវភេទដោយមានការបញ្ជាពីសំណាក់រដ្ឋ ដោយក្នុងនោះទាំងបុរស និង ស្រ្តី គឺជាជនរងគ្រោះទាំងពីរនាក់ ។ មនុស្សខ្លះទៀតយល់ថាការចាប់បង្ខំឲ្យរៀបការជាមួយនឹង “ឈ្លើយសឹក” ពេលខ្លះគឺជាការតបស្នងសងគុណទៅទាហ៊ានពិការដែលបានពលី ដោយជ្រើសរើសវិធីនេះដើម្បីលើកទឹកចិត្តទាហ៊ានពិការឡើងវិញ ។ ពួកគេរៀបការជាមួយស្រ្តីដែលមានរូបរាងស្អាត (ជាស្ត្រីមេម៉ាយដែលប្តីរបស់ពួកគេត្រូវបានសម្លាប់ដោយខ្មាំងរបស់អង្គការ) សម្រាប់ការបូជាចំពោះបដិវត្តន៍ ។ 

ប្រាក់ ស៊ីណាន បានរៀបរាប់ពីរឿងរ៉ាវរបស់គាត់ដែលត្រូវបានគេបង្ខំឲ្យរៀបការជាមួយទាហ៊ានពិការម្នាក់ ក្នុងអំឡុងពេលដែលខ្មែរក្រហមបានកាន់អំណាច ។ រឿងរ៉ាវរបស់គាត់បានបង្ហាញឲ្យឃើញអំពីវិធីសាស្រ្តដែលស្រ្តីមួយចំនួនបានប្រើដើម្បីប្រឆាំងតបតទៅនឹងការរំលោភបំពានពីការចាប់បង្ខំឲ្យរៀបការនេះ ។ ប្តីប្រពន្ធទាំងអស់ជារឿងៗតែងតែខ្សឹបគ្នានៅក្នុងអំឡុងពេលដែលបរិភោគអាហារក្នុងពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ពួកគេ ។ បញ្ហាដែលពួកគេតែងតែលើកយកមកពិភាក្សាគឺទាក់ទងទៅនឹងការសម្រេចចិត្តរបស់ខ្លួបប្រាប់ទៅប្តីរបស់ខ្លួនថា កំុទាន់ឲ្យមានទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទនឹងគ្នា ដើម្បីចៀសវៀងកំុឲ្យមានកូននៅក្រោមការគ្រប់គ្រងដ៍គួរឲ្យភ័យខ្លាចរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ។ មានហានិភ័យជាច្រើនដែលអាចកើតឡើងចំពោះស្រ្តីដែលមានផ្ទៃពោះនៅរបបនោះ (មើលបន្ថែមសក្ខីកម្មរបស់ សុខ សាមិត្ត)។ ការធ្វើផែនការណ៍ទាំងនេះបានជួយសង្គ្រោះជីវិតរបស់ស្រ្តីទាំងនោះ ។ រឿងរ៉ាវរបស់ប្រាក់ ស៊ីណាន ក៍បានបង្ហាញពីការប្តេជ្ញារបស់ប្រជាជនក្នុងរបបនោះដើម្បីការពារសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់ខ្លួន ទោះជាក្នុងកាលៈទេសៈដែលមិនអំណោយផលយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ ជាក់ស្តែងដូចដែលយើងបានដឹងរួមមកហើយថា វប្បធម៌ខ្មែរមិនបានបើកទូលាយឲ្យស្រ្តីមានសិទ្ទិក្នុងការបដិសេធមិនរួមភេទជាមួយប្តីរបស់ខ្លួនឡើយ ។ ដោយសារតែចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ ប្រាក់ ស៊ីណាន និង ប្តីរបស់គាត់ បានកើតឡើងពីការរៀបចំរបស់សំណាក់ពួកខ្មែរក្រហមទើបពួកគាត់សន្យានឹងគ្នាថានឹងរៀបការតាមបែបប្រពៃណីខ្មែរឲ្យបានត្រឹមត្រូវនៅពេលដែលរបបយង់ឃ្នងមួយនេះត្រូវបានដួលរលំ ។ ប៉ុន្តែក្រោយពីរបបនេះត្រូវបានដួលរលំ ពួកគាត់ក៏បានបាត់ដំណឹងគ្នាសូន្យឈឹងរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។ ប្រាក់ ស៊ីណាន ក៏បានរៀបការសារជាថ្មីជាមួយនឹងបុរសម្នាក់ផ្សេងទៀតដែលមានឈ្មោះថា អ៊ុម ចឹង កាលពីឆ្នាំ១៩៩៣ ប៉ុន្តែក្រោយមកគាត់ក៍បានរកឃើញថាគាត់មិនអាចមានផ្ទៃពោះបានដោយសារតែគាត់បានធ្វើការហួសកំលាំងពេកនៅសម័យខ្មែរក្រហម ។ បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រាក់ ស៊ីណាន និង ប្តីរបស់គាត់បានបើកកន្លែងលក់ឥវ៉ាន់តូចមួយនៅតាមផ្លូវមុខផ្ទះរបស់ពួកគាត់ដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត ។

សំនួរ៖ អ្នកមីង តើនៅពេលនោះអ្នកមីងធ្វើការនៅកងចល័តមែនទេ ?

ប្រាក់ ស៊ីណាន៖ ចារ! ខ្ញុំបានធ្វើការនៅកងចល័ត។ នៅពេលនោះខ្ញុំទៅលើកភ្លឺស្រែ  ហើយខោដែលខ្ញុំស្លៀកទៅលើកភ្លឺស្រែនោះដាច់ជើងមួយកំណាត់ ។ ខ្ញុំមិនមានសំលៀកបំពាក់គ្រប់គ្រាន់ទេ ។ រាល់សំលៀកបំពាក់ដែលខ្ញុំមានសុទ្ធតែប៉ះទាំងអស់ ។ ដល់ពេលថ្ងៃប្រហែលជាម៉ោង៤ល្ងាច គេហៅខ្ញុំឲ្យឡើងមកផ្ទះ ពេលនោះគេហៅឈ្មោះដែលមានទាំងអស់ចំនួន ៣៨នាក់ ដែលមកពីកងផ្សេងៗមកផង កងរប់ខ្ញុំផងលាយគ្នា ។ ខ្ញុំនេះផ្ទាល់គឺជាគូទី៣០ ។ នៅពេលដែលគេមកហៅនោះ ខ្ញុំមិនបានដឹងថាគេមកហៅខ្ញុំឲ្យទៅរៀបការទេ ។ គេបានប្រាប់ខ្ញុំថា គេហៅមកប្រជុំ ខ្ញុំក៏លីចបមួយហើយពាក់ខោអាវដែលដាច់រហែកនៅនឹងខ្លួននោះមកប្រជុំ ។ ស្រាប់តែពេលដែលខ្ញុំមកដល់ គេឲ្យខ្ញុំទៅប្រជុំនៅក្រោមដើមស្វាយ ពេលដែលអង្គុយជួបជុំគ្នាបានមួយសន្ទុះ គេក៏ប្រាប់ថាគេហៅមកនេះគឺដើម្បីមករៀបការឲ្យ ។ បន្ទាប់មកគេក៏ចាប់ផ្តើមហៅឈ្មោះបុរស និង ឈ្មោះនារីឲ្យឈរមួយជួរ ។ សរុបទាំងអស់ ៣៨ នាក់ឈរជាជួរត្រង់ ។ បន្ទាប់មកគេហៅឈ្មោះបុរសម្តងម្នាក់ៗ ហើយប្រាប់ឲ្យទៅចូលជួរដង្ហែរគ្នាដោយគ្មានសិទ្ធិនៅក្នុងការជ្រើសរើស។

សំនួរ៖ ចុះអ្នកមីង និង ប្តីរបស់អ្នកមីងនៅពេលដែលបានរៀបការហើយ តើរឿងអ្វីទៅដែលអ្នកមីង និង ប្តីរបស់អ្នកមីងចាប់ផ្តើមពិភាក្សាគ្នាជាលើកដំបូង ?

ប្រាក់ ស៊ីណាន៖ ប្តីរបស់ខ្ញុំមិនបាននិយាយអ្វីទេ គាត់បាននៅស្ងៀម ។ ដូច្នេះហើយខ្ញុំបានចាប់ផ្តើមនិយាយមុន ខ្ញុំថាថ្ងៃនេះពួកយើងបានជួបគ្នាជាប្តីប្រពន្ធ ប៉ុន្តែអ្នកគួរតែលើកលែងឲ្យខ្ញុំ ព្រោះដូចដែលពួកយើងបានឃើញស្រាប់ហើយ  តែខ្លួនយើងម្នាក់ហូបបាយអត់ឆ្អែតផង ទម្រាំតែពួកយើងមានកូនទៀត  កូនរបស់ពួកយើងប្រាកដជាគ្មានអ្វីហូបហើយ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះកូនរបស់ពួកយើងក៏គ្មានសាលារៀន អញ្ចឹងហើយតែពួកយើងបង្កើតវាមកធ្វើអ្វី? អ្នកគួរតែលើកលែងឲ្យខ្ញុំ បើថ្ងៃណាមួយប្រទេសយើងមានឯករាជ្យបានដូចពីមុន ចាំអ្នកមកជួបខ្ញុំនៅផ្ទះឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំនឹងរង់ចាំទទួលយកអ្នកជានិច្ច ។

សំនួរ៖ អ្នកមីង តើមានរឿងអ្វីកើតឡើងខ្លះទៅនៅពេលយប់ដែលអ្នកមីងរៀបការនោះ ?

ប្រាក់ ស៊ីណាន៖ ពេលដែលពួកយើងរៀបការហើយ  គឺមានឈ្លបគេបានដើរមកយាមគ្រប់បន្ទប់យើង បើយើងហ៊ានតែទាស់គ្នា គេច្បាស់ជាចាប់យើងយកទៅវាយចោលភ្លាម ។ តែដោយសារពេលនោះពួកយើងបានដឹងអំពីកិច្ចកលរបស់ពួកគេដូចនេះ ពេលដែលពួកយើងហូបបាយហើយ ពួកយើងបានខ្សឹបៗគ្នាយើង ។ ក្នុង៣៨គូយើងនេះអត់មានគូណាទាស់គ្នាទេ ព្រោះសុទ្ធតែដឹងច្បាស់រៀងៗខ្លួនថាបើហ៊ានតែទាស់គ្នាមុខជាស្លាប់ហើយ ព្រោះអ្នកដែលគេដកពីកងទ័ពមកក៍គេបម្រុងនឹងយកទៅសម្លាប់ចោលដែរ ដូច្នេះហើយយើងត្រូវតែប្រយ័ត្នដើម្បីចៀសវាងសេចក្តីស្លាប់ ។

សំនួរ៖ អញ្ចឹងតើអ្នកមីងមានន័យថា ស្ត្រីទាំងអស់បានសំរេចចិត្តធ្វើពុតជាមានទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទជាមួយប្តីរបស់ខ្លួន ដើម្បីព្យាយាមកុំឲ្យមានការបង្ខំរួមភេទតើមែនឬទេ ?

ប្រាក់ ស៊ីណាន៖ អត់ទេ រឿងនេះពួកយើងបាននិយាយគ្នាតែជាមួយស្រីៗដូចគ្នាទេ ព្រោះយើងដឹងខ្លួនយើង ។ ដល់និយាយជាមួយប្តីអត់ហ៊ាននិយាយទេ នៅពេលដែលទៅដល់ក្នុងផ្ទះ គេបានចែកបន្ទប់ឲ្យយើងម្នាក់មួយ ពេលទៅដល់ក្នុងបន្ទប់នោះទើបយើងអាចនិយាយគ្នារវាងប្តីប្រពន្ធរបស់ពួកយើងបាន ។ តែដូចយើងបានដឹងស្រាប់ហើយថាជាធម្មតាយើងមិនអាចហាមឃាត់បុរសមិនឲ្យគិតពីរឿងដំណេកបានឡើយ ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែនិយាយជាមួយប្តីរបស់ខ្ញុំពីការបង្កើតកូនតែប៉ុណ្ណោះ ថាពួកយើងមិនគួរបង្កើតកូនមកទេ ព្រោះពួកយើងមិនមានលទ្ធភាពសម្រាប់អប់រំកូនឲ្យមានផលល្អទៅថ្ងៃអនាគតឡើយ ខ្ញុំបាននិយាយប្រាប់គាត់តាមដំណើររឿងបែបនេះទៅ ។ ប្តីប្រពន្ធសម័យនោះមិនបានរស់នៅជាមួយគ្នារាល់ថ្ងៃនោះទេ គឺបានមកជួបមុខគ្នាតែពេលគេអនុញ្ញាតឲ្យមកតែប៉ុណ្ណោះ ។ នៅពេលនោះប្រសិនជាគាត់បានមកលេងខ្ញុំអញ្ចឹង គាត់មកលេងបានតែមួយភ្លែតតែប៉ុណ្ណោះហើយគាត់នឹងត្រឡប់ទៅវិញហើយ ។ គាត់មិនបាននៅសម្រាកមួយយប់អ្វីនោះទេ ។ គាត់តែងតែឈាងមកពេលដែលគេបើកសម្ភារៈកងទ័ពឲ្យគាត់ ពេលដែលគាត់មកអញ្ចឹងគាត់តែងតែយកសម្ភារៈមួយចំនួនមកផ្ញើខ្ញុំផងដែរដូចជាប្រេងកូឡា សាប៊ូ ថ្នាំដុះធ្មេញជាដើម ។ គាត់យកមកឲ្យហើយ គាត់តែងតែនិយាយថាគាត់ប្រញាប់ អញ្ចឹងគាត់ត្រូវទៅវិញហើយ ។ ប្តីរបស់ខ្ញុំតែងតែចងចាំពាក្យដែលខ្ញុំបានប្រាប់គាត់ថា ពួកយើងមិនអាចបង្កើតកូនបានទេនៅក្នុងរបបនេះ ។ ខ្ញុំតែងតែមានចិត្តអាណិតគាត់ដែរ ព្រោះថាគាត់ជាមនុស្សចេះដឹង ចេះពិចារណា ហើយក៏មានទឹកចិត្តល្អដែរ ។ ខ្ញុំបានដឹងថាប្តីរបស់ខ្ញុំជាសិស្ស ដែលមានស្រុកកំណើតនៅក្នុងខេត្តកំពង់ចាម ។ ពេលដែលគាត់បើកសម្ភារៈហើយគាត់យកមកឲ្យខ្ញុំនោះ គាត់ហួសទៅកន្លែងរបស់គាត់វិញហើយ ដោយសារពួកយើងចាំដល់ស្រុកសាន្តត្រានចាំពួកយើងជួបគ្នានឹងបង្កើតកូនចៅជាមួយគ្នា ។

************ 

Prak Sinan, 59 years old, Kampot, April 6, 2013

NOTE: This interview was conducted by Theresa de Langis, Ph.D., independent researcher, with You Sotheary and Thorn Sina, project assistants, for the Cambodian Women’s Oral History Project, ©2013, and is protected under Creative Commons copyright with appropriate attribution.

Khmer transcription and English translation provided by Thorn Sina and You Sotheary, with editing provided by Theresa de Langis.

Today, the most senior leaders of the Khmer Rogue regime are on trial for war crimes and crimes against humanity in a UN-back tribunal called the Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia (ECCC). Among the charges is forced marriage, whereby thousands of Cambodians--both men and women--were assigned spouses, often complete strangers, and forced to marry in group weddings of up to 100 couples. Traditional Khmer weddings are elaborate affairs lasting for a week or longer, with family and friends gathered and a Buddhist monk from a nearby pagoda officiating. In contrast, weddings during the Khmer Rouge period lasted only a few minutes, excluded family and friends, and couples pledged loyalty not to each other but to the revolution. On the wedding night, cadres spied  to be sure the marriage was consummated-and those who refused faced punishment or death. As sexual relations were state-enforced, some have considered forced marriage as a form of state-ordered rape, with both men and women as victims. Others have pointed out that forced marriage sometimes served as the "war booty" for fighting cadre, with disabled soldiers paired with beautiful wives (often widows whose husbands have been killed as enemies) for their sacrifice to the revolution.  

Prak Sinan tells the story of her forced marriage to a disabled soldier during the regime.  Her story also reveals the subtle ways women resisted the rape inherent to this system of marriage. Whispering to each other during the communal meal following the marriage ceremony, the women decided to persuade their spouses to avoid having children (and therefore sexual relations) while under the terrible burdens of the Khmer Rouge rule. Considering the dire health risks to pregnant women at the time (see Sok Samith’s testimony), the plan likely saved some of these women’s lives. Prak Sinan's story also demonstrates the human desire to preserve dignity and self-determination under acutely adverse circumstances, where cultural norms dictated that women could not openly refuse a husband's sexual advances. Though strangers at their marriage, Prak Sinan and her husband agreed to meet each other at the end of the regime for a traditional wedding ceremony, but they eventually lost all contact. Prak Sinan has been married to her current husband, Om Chim, since 1993, and soon after discovered she could not have children due to the hard labor she had endured under the Khmer Rouge. Today, Prak Sinan and her husband run a road-side store and small business.  

Q: Were you working with the mobile unit at the time?

At the time [of my marriage], I was with the mobile unit. I was working on building the dyke of the rice field. My pants were torn from my work, and one day they sewed the pants for me and at about 4 pm they called me and said my name was on a list. The list had the names of 38 couples, paring people from my unit with people from other units. I was the 30th couple on that list. When they called for me, I had no idea it was for my wedding; I thought it was just another meeting. So when I went to join the meeting, I came from the field, and I was carrying my hoe and wearing my old clothes. I joined the other women, and we sat  under the mango tree, and we waited for some time. Then, they told the men to stand in one row and the women to stand in another row.  They called the men one by one to stand next to a women, one by one, until there were 38 pairs. There was no choosing, they assigned. . . .

[After the ceremony, each couple was sent to a private hut to consummate the marriage] 

Q:  Can you tell us about the wedding night? You were strangers to each other, so what was the first thing you and your husband talked about?

 He didn’t say anything at first, he was just quiet, so I was the first to speak. I said, “This day we come together as spouses, but you should forgive me as I don’t have enough food to feed myself. What then for our children?  Our children will not have food to eat, or schooling. How can we give birth to them, for what reason?  We should forgive each other, and when the country is independent again, you can meet me at my parents’ house to ask for our marriage in the traditional way. I will wait for you. . . .”

We already knew the trick of the chhlop to spy on every room to make sure the couple was not arguing about the marriage, or they will kill us immediately. They went to listen at every room to make sure the pair was getting along on their wedding night [and having sexual relations]. We knew this trick. While we ate the wedding dinner [of porridge with fish], the women had whispered to each other.  We decided we should not argue or resist, or we will be killed. We had to be careful because we were already marked for killing because of our family connections. 

Q: Do you mean the women decided to pretend to have sexual relations but to try to get out of it?

We only talked among the women. We dared not talk to the husband until we got in the room they gave each pair. In that room, we could talk.  I could talk to him, but I could not refuse my husband or ban [him from having sexual relations]. I talked about not having a baby, without food or education, or a bright future at all. I just told him very simply like that. [Like the other married couples, we did not live together], and he came to visit me for a night now and then [i], and he brought some daily things, like toothbrush, toothpaste, soap and more from his army supplies. And then the next morning he hurried to go back to work with his unit. He always honored our agreement that we should not have children, so I felt pity for him, seeing him go.  But he understood me and what I was saying. He had been a student in his home village of Kampong Cham. He was also a kind person, and we promised to meet each other again when the country had peace.

[i] Under the regime, married couples did not live together. Rather, they were offered periodic visitation. Prak Sinan  saw her husband a total of four times during the regime.

CLICK ON AN IMAGE FOR SLIDESHOW. Photos by Theresa de Langis (c) 2013: (1) Prak Sinan and her husband, Om Chim, 69; (2) the roadside store, closed for our interview;  (3) Prak Sinan and her mother, Chin Mon, 84; (4) boys corral the cows as the sun sets; (5) Prak Sinan's kitchen, where she makes items for sale at her store; (6) view from the house; (7) mountain range behind Prak Sinan's house; (8) road to Kampot, either side marked by large kettles from U.S. bombing in the 1970's, some now lotus ponds.