Nam Mon, 52 years old, Kampong Cham, March 5, 2013
ណាម មន្ត អាយុ ៥២ឆ្នាំ រស់នៅខេត្តកំពង់ចាម បានផ្តល់សក្ខីកម្មនៅថ្ងៃទី៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣
[See English Translation Below]
ណាម មន្ត អាយុ ៥២ឆ្នាំ រស់នៅខេត្តកំពង់ចាម បានផ្តល់សក្ខីកម្មនៅថ្ងៃទី៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣
កំណត់ចំណាំ
បទសម្ភាសន៍នេះ ត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយ លោកស្រីបណ្ឌិត ថេរីសា ឌីលែនហ្គីស ដែលជាអ្នកស្រាវជ្រាវឯករាជ្យ និង ជាអ្នកដឹកនាំក្នុងការសម្ភាសន៍នេះផងដែរ ។ កញ្ញា យូ សុធារី និង កញ្ញា ថន ស៊ីណា ជាជំនួយការរបស់គម្រោង ស្តីអំពីការនិយាយពីប្រវត្តិសាស្រ្ត ផ្ទាល់របស់ស្រ្តីកម្ពុជានេះ។ រក្សាសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាង©២០១៣ អត្ថបទនេះនឹងមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យយកទៅប្រើប្រាស់ បោះផ្សាយ ឬ ថតចំលងដោយគ្មាន ការអនុញ្ញាតិ ពីអ្នកដឹកនាំការស្រាវជ្រាវ theresa.delangis@gmail.com ឬ(+៨៥៥ ១៧ ៥៣២ ៤១១) ឡើយ ។
“ការចម្លងអត្ថបទជាភាសារខ្មែរនេះ ត្រូវបានរៀបរៀងឡើងដោយ ម៉ា សាវីត ប្រែសម្រួលជាភាសា រអង់គ្លេស ដោយ ថន ស៊ីណា។ សូមថ្លែងអំណរគុណដល់ ចាយ បញ្ញាលក្ខណ៍ដែលជាអ្នកធ្វើការកត់ត្រា ជាភាសារ អង់គ្លេស ក្នុងពេល សម្ភាសន៍ និង ហ្វ្រែន ជែស្កាប៊ីនី ដែលជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្តក្នុងការថតរូបក្នុងពេលសម្ភាសន៍ ។
ស ២១គឺជា មន្ទីរឃុំឃាំង និងធ្វើទារុណកម្មនៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមដែលមនុស្សម្នាគ្រប់គ្នាបានដឹង ។ មន្ទីរស២១នេះ គឺជាអតីតវិទ្យាល័យ នៅកណ្តាលនៃទីក្រុងភ្នំពេញ ។ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងប្រៀបបីដូចជាក្បាលម៉ាស៊ីនសម្រាប់ធ្វើទារុណកម្ម និងសម្លាប់ ដែលរួមមានជនរងគ្រោះប្រមាណជា ២០០០០ នាក់ ដែលត្រូវបានស្លាប់នៅក្នុងនោះ ហើយ សាកសពត្រូវបានគេយកទៅចោលនៅក្នុងរណ្តៅសាកសពរួមនៅជើងឯក ។ នៅដើមដំបូងនៃបដិវត្តន៍ អ្នកទោសនៅក្នុងមន្ទីររឃុំឃាំងស ២១ គឺជា “សត្រូវរបស់អង្គការ” ដែលក្នុងនោះសុទ្ធតែជាមន្រ្តី និង ទាហ៊ាននៃរបបលន់ នល់ រួមទាំងបញ្ញាវ័ន្ត និង អ្នកដែលមានជំនាញវិជ្ជាជីវៈខ្ពស់ (ភាគច្រើនរស់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ និងទីប្រជុំជន) ព្រះសង្ឃ ដែលបដិសេធក្នុងការផ្សឹក និង ប្រជាជនស្លូតត្រង់ដទៃទៀត ។ នៅក្នុងដំណើរការបដិវត្តន៍ ការបោសសម្អាតផ្នែកនយោបាយបានក្លាយទៅជារឿងធម្មតា មន្ត្រីដែលធ្លាប់បម្រើការងារឲ្យបក្សកាលពីពេលមុនធ ត្រូវបានក្លាយជាអ្នកទោស ដែលត្រូវទទួលរងនូវទារុណកម្ម និងការយកទៅសម្លាប់ចោល ហើយឥលូវក្លាយទៅជាជនរងគ្រោះវិញម្តង ។ លើសពីនេះទៅទៀត គោលការណ៍របស់ខ្មែរក្រហមបានកំណត់ថា ប្រសិនបើចង់ជីកស្មៅត្រូវជីកទាំងឬស ។ ជាលទ្ធផល ប្រពន្ធ កូន និងសមាជិកគ្រួសារដទៃទៀតដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសត្រូវរបស់អង្គការត្រូវជាប់ពិរុទ្ធ និង ត្រូវបានធ្វើទារុណកម្ម និង សម្លាប់ទាំងអស់ ។
ណាម មន្ត និង បងប្អូនប្រុសពីរនាក់ទៀតបានធ្វើការនៅមន្ទីរឃុំឃាំង ស ២១ ។ ពួកគេទទួលបានការងារនេះដោយសារតែឪពុក និង រឪពុកមារបស់ពួកគេជាកម្មាភិបាលជា់ន់ខ្ពស់នៅសម័យខ្មែរក្រហម ។ នៅថ្ងៃមួយ ឪពុក និង ឪពុកមាររបស់គាត់ត្រូវបានចាប់ខ្លួនទៅមន្ទីរឃុំឃាំងស ២១។ ពួកគាត់ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថាជាអ្នកទោសនយោបាយ ។ បន្ទាប់មកម្តាយ របស់ ណាម មន្ត និង គ្រួសារទាំងមូល ក៍ត្រូវបានចាប់ខ្លូនទៅមន្ទីរឃុំឃាំង ស ២១ដែរ ។ ឪពុករបស់គាត់បានផ្តាំទៅ ណាម មន្ត នៅមុនពេលគាត់ស្លាប់ថា ឲ្យគាត់លាក់អត្តសញ្ញាណរបស់គាត់ឲ្យជិត ។ ណាម មន្ត ត្រូវបានគេធ្វើទារុណកម្មដើម្បីសួរចម្លើយពីទំនាក់ទំនងរបស់គ្រួសារគាត់ និង ជនដទៃណាដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងគ្រួសាររបស់គាត់ ។ ណាម មន្ត ត្រូវបានគេរំលោភនៅពេលដែលគាត់មានអាយុ១៦ឆ្នាំ នៅ ក្នុងមន្ទីឃុំឃាំង ស ២១ ដែលនេះគឺជាបទពិសោធន៍ដ៍ជូរចត់បំផុតក្នុងជីវិតរបស់គាត់ ។
បច្ចុប្បន្ននេះ ណាម មន្ត គឺជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីនៅក្នុងសំណុំរឿងទាក់ទងនឹងបទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងមនុស្សជាតិ នៃមេដឹកនាំរបបខ្មែរក្រហមនៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហម ។ គាត់រៀបការជាមួយភាគីនៃដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ដែលគាត់បានជួបនៅតុលាការ។ សព្វថ្ងៃនេះគាត់មើលថែរក្សាចៅស្រីរបស់គាត់២នាក់ ក្នុងពេលដែលកូនស្រីរបស់គាត់មកធ្វើការនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ។
មន្ទីរឃុំឃាំង ស ២១ ត្រូវបានក្លាយទៅជាសារមន្ទីប្រល័យពូជសាសន៍ទួល ស្លែង ដែលជាផ្នែកមួយនៃការចងចាំពីវិនាសកម្មរបស់មនុស្សជាតិ ដែលបានកើតឡើងនាសម័យនោះ។
ណាម មន្តបាននិយាយថា កាលពីមុនពេលដែលឆ្មាំគុកចាប់រំលោភគាត់ គាត់ជាអ្នកដាំដំណាំនៅគុកទួលស្លែងនេះ មុនដំបូងគាត់ជាអ្នកដើរចែកថ្នាំនៅទីនោះ តែបន្ទាប់ពីពួកគេសម្លាប់ឪពុកម្ដាយរបស់គាត់អស់ទៅ គេបានដកគាត់ឲ្យមកជម្រះស្មៅវិញ ធ្វើបានពីរអាទិត្យ គេចាប់គាត់ដាក់ខ្នោះ និង ឃុំឃាំងនៅក្នុងគុក ។ ប្រហែលជាបានពីរ បីខែ គាត់ក៏ត្រូវបានឆ្មាំគុករំលោភ។
ណាម មន្ត ក៏បានបន្តថា គេបានបញ្ជាឱ្យបងប្រុសរបស់គាត់សម្លាប់ឪពុកម្ដាយខ្លួនឯង ប្រហែលជាកន្លះខែក្រោយមកគេក៏យកបងប្រុសរបស់គាត់ទៅសម្លាប់ចោលម្នាក់ទៀត ។ ប៉ុន្តែនៅពេលនោះគាត់មិនបានប្រាប់អ្នកណាថាគាត់ជាកូនរបស់ពុកម៉ែរបស់គាត់ទេ គាត់តែងតែនិយាយថាគាត់មិនបានស្គាល់ឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ឡើយ ព្រោះបើគាត់ប្រាប់ថាគាត់ជាកូន ពួកគេនឹងយកគាត់ទៅសម្លាប់ចោល ព្រោះឪពុករបស់គាត់ធ្វើការងារធំ ។ ពេលដែលគាត់ដើរចែកថ្នាំ គាត់ចេះតែដើរចែកដោយមិនហ៊ានមើលមុខឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ឡើយ ។ ឪពុកគាត់បានប្រាប់ថាកុំឱ្យគាត់ចូលក្នុងបន្ទប់ដែលឪពុកម្ដាយគាត់ត្រូវបានគេឃុំខ្លួន ខ្លាចគេដឹងថាជាឪពុក ម្ដាយ និង កូន ។ ដូច្នេះគាត់ចេះតែដើរគេចៗពីកន្លែងនោះទៅ ទៅចែកឲ្យគេផ្សេងទៀត ។ លុះដល់ពេលថ្ងៃដែលគេយកឪពុកម្ដាយរបស់គាត់ទៅសម្លាប់ចោល គាត់បានលួចអើតមើលតាមរបង នៅពេលដែលគាត់មកពីចែកថ្នាំវិញ ប្រហែលយប់ព្រិលៗម៉ោង៦ ។
គាត់ក៏បាននិយាយទៀតថា កាលដែលគេចាប់ហ្នឹងគាត់មកគឺគេចាប់តាមខ្សែដោយសារគេយល់ថាគាត់ជាកូនរបស់ពុករបស់គាត់ លុះដល់ពេលដែលគេសួរចម្លើយគាត់ គាត់នៅតែអះអាងថាគាត់មិនមែនជាកូនរប់ពុកគាត់ទេ ឪពុកម្ដាយរបស់គាត់នៅព្រែកសង្កែរ មិនមែននៅខេត្តកំពង់ចាមឡើយ ។ ហេតុដូចនេះហើយគេក៏យកគាត់ទៅដាក់គុក តែគេមិនបានសម្លាប់គាត់ឡើយដោយសារតែនៅពេលដែលគេសួរចម្លើយគាត់ ថ្ងៃណាក៏គាត់ឆ្លើយបែបនេះ ។ ក្រោយពីត្រូវបានឆ្មាំគុករំលោភបានកន្លះខែ ចុងក្រោយគេបានបញ្ជួនគាត់ទៅកាន់គុកព្រៃសរ ។
នៅថ្ងៃដែលកើតហេតុ គេដើរចែកបាយឲ្យគាត់ហូបធម្មតា ហូបបាយរួចកាត់ក៏សំរាកទៅ ។ ស្រាប់តែប្រហែលម៉ោង ៦ ម៉ោង ៧ ឆ្មាំគុកនោះទៅយាម ស្ងាត់តែឯងស្រាប់តែអ្នកឆ្មាំគុកនោះរំលោភគាត់តែម្តងទៅ ។ ដោយសារតែគាត់នៅក្មេងពេកគាត់អត់ដឹងថាគេកំពុងរំលោភគាត់ឡើយ ។ គាត់បាននិយាយថា ឆ្មាំគុកនោះបានដាក់ខ្សែភ្លើងឆក់នៅដៃនៅជើងរបស់គាត់ ។ គាត់ស្មានតែគេចង់សួរចម្លើយគាត់ ស្រាប់តែឆ្មាំគុកនោះចាប់គាត់រំលោភ ។ គាត់មិនហ៊ានស្រែកឲ្យគេជួយ ឬរើនោះឡើយ ព្រោះគាត់ខ្លាចគេបាញ់គាត់ចោលដោយហេតុថាគេមានកាំភ្លើងនៅច្រងាងនៅនឹងខ្លួនទៅហើយ ។
គាត់ក៏បានបន្តទៀតថា ឆ្មាំគុកនោះអត់បានគំរាមគាត់អ្វីឡើយ ។ នៅពេលដែលឆ្មាំគុកនោះទៅដល់ ស្រាប់តែវាទៅប្រលេះលេវអាវរបស់គាត់ ៕ គាត់បានសួរទៅកាន់ឆ្មាំគុកនោះថាប្រលេះឡេវអាវគាត់ធ្វើអ្វី តែវាបានប្រាប់កុំឲ្យគាត់មាត់ ។ គាត់នៅតែមិនដឹងថាឆ្មាំគុកនោះកំពុងធ្វើអ្វី រហូតដល់ពេលដែលវាចាប់គាត់ស្រាតខោ តែដោយសារជើងគាត់ជាប់ខ្នោះទើបអាចស្រាតរួចបានតែម្ខាង។ ឆ្មាំគុកនោះបានប្រឡេះឡេវអាវគាត់អស់ទៅ រួចវាសង្កត់គាត់ ខ្ទប់មាត់គាត់មិនឱ្យស្រែក ។ គាត់បន្តថាគាត់ដូចជាមិនដឹងថាគេរំលោភផង ព្រោះមនុស្សធ្លាប់ដើរយាមទៅមកៗ ស្រាប់តែយប់ហ្នឹង ចៃដន្យម៉េចទៅរំលោភគាត់ ។ រួចឆ្មាំគុកបានប្រាប់គាត់ថា បើគាត់យករឿងនេះទៅប្រាប់គេ វានឹងសម្លាប់គាត់ចោលហើយ ។
សំនួរ៖ មីងស្នាមហ្នឹងមានពីពេលនឹងមក?
ណាម មន្ត៖ ចារ! វាជាស្នាមដែលគេដាក់ខ្នោះដែក ស្នាមខ្នោះវាកកិតដែកចុះឡើង។
Nam Mon, 52, Kampong Cham, March 5, 2013
NOTE: This interview was conducted by Theresa de Langis, Ph.D., independent researcher, and You Sotheary, Project Assistant, for the Cambodian Women’s Oral History Project, ©2013, and protected under Creative Commons copyright.
Assistance during the interview was provided by student volunteers Ma Savit, Khmer transcriber, and Chay Panhaleak, English note taker. Francesca Bini, student volunteer, took photographs during the interview. Project Assistant Thorn Sina translated the interview into English, and Theresa de Langis provided editing.
S-21 is the notorious execution center of the Khmer Rouge, located in a former high school in the center of Phnom Penh. Administered as a machine of torture and death, as many as 20,000 people are estimated to have been killed within its walls, their bodies thrown into the nearby mass grave and killing field, Choeung Ek. Early in the revolution, prisoners of S-21 were those deemed "enemies of the people"--officials and security forces from the previous Lon Nol government, the educated and professional classes (primarily from Phnom Penh and other urban centers), monks who refused to renounce Buddhism, among others. As the revolution progressed, political purges became common, with officials within the party targeted for torture and execution--perpetrator now turned victim. Additionally, a Khmer Rouge policy stated: To kill the poison you must dig up the root. As a result, wives, childrenុំ and other family members of the enemy were guilty by association and als got detained, tortured, and killed.
Nan Mon and two of her brothers worked at S-21, a job placement due to a well-connected father and uncle, both Khmer Rouge officers. Then one day, her father and uncle arrived at S-21 as prisoners, arrested as political enemies, with Nan Mon's mother detained shortly thereafter. Indeed, the entire family became "guilty by association, and one of Nan Mon’s brothers, who worked as a guard at S-21, was ordered to kill his own parents before being executed himself. Advised by her father before his death to hide her identity as a means of survival, Nan Mon was repeatedly tortured to extract a confession of her family affiliation and enemy secrets. As part of the ordeal of her imprisonment, Nam Mon was raped by one of the prison guards. She was 16 at the time.
Today, Nam Mon is a civil party to the Khmer Rouge Tribunal, the court hearing crimes against humanity charges against the Khmer Rouge leadership. She is married (to another civil party member who she met at the court) and cares for her two granddaughters while her daughters work in Phnom Penh to support the family.
S-21 has been turned into the Tuol Sleng Genocide Museum, devoted to preserving the memory of the human catastrophe that took place at the site.
Yes, before they had arrested me at Tuol Sleng [S-21} prison, they told me I could no longer work as a nurse. This was around the time they killed my parents. They ordered me to clear a plot to plant some vegetables in the garden at S-21. I did that for two weeks. Then one day, they put my legs in chains and sent me to the prison. I was in the prison for two or three months, and then the prison guard raped me. . . .
After the time they killed my parents, I was raped. They ordered my brother to kill my parents. After that they killed my brother.
At that time, I didn’t tell them [the Khmer Rouge] I was my parents’ daughter. If I revealed I was their daughter, maybe I would be killed, since my father was a high government officer. Even my mother and I dared not look at each other in the prison. My job was to provide the medicines to the prisoners, but my father told me not to come to his room, because then someone would know I was his daughter and I would be killed. Even if we said no words, they would know. So, I went to every room except my father’s while he was at the prison. The day they killed my father and mother, I stood and watched from the fence. I had just finished giving the medicine to the prisoners, around 6:00 PM, at dusk. I saw that it was my brother who killed my parents, and afterwards he came to tell me what he had done, how he had been ordered. Two weeks later, they killed my brother. . . .
. . . They arrested me because they were confused about whether I was my father’s daughter. After that, they interrogated me, and I said, I am not my father’s daughter, my parents live at Prek Sangkae, not Kampong Cham. I am not my parents’ daughter. I insisted again and again. So they put me in jail, but they did not kill me, and every day they interrogated me, and I denied every time. I was in jail until the guard raped me, and after half a month I was sent to Prey Sar. . .
On the day I was raped, I had no idea this was going to happen. As usual, they provided food to eat, and I ate my rice gruel. About 6:00 or 7:00 pm, one guard, who was guarding alone, came in and raped me. He put the electric shocks near my legs and arms, and I thought at first he would just interrogate me, but then he started to abuse me. I dared not to shout since I was afraid that he would shoot me dead. I couldn’t move. He had a gun with him. I was young, a virgin, I did not understand what was happening.
He did not threaten me, he just came to me quietly and undid my shirt buttons. When I asked why he was taking off my clothes, he ordered me not to speak. I was ignorant [about sex] and didn’t know at all until he took off my clothes that I was about to be raped. He pulled but he could not take off all my clothes since my pants were blocked by the chains on my legs. After he took off my shirt, he climbed on top of me and covered my mouth and told me not to shout. I knew this man as the night watchman, the guard who usually walked his rounds, checking on things, and that's all. But that night he raped me. He threatened me not to tell anyone; if so he will kill me. [Rubbing scar on leg]
Interviewer: Is that scar on your leg from this time?
Nan Mon: Yes, the scar is from the chains on my legs while he raped me.
CLICK ON AN IMAGE FOR SLIDESHOW. Photos: By Francesca Bini (c) 2013. 1.) Nam Mon shows the scars from her shackles; 2.) Non Mon's husband; 3.) the road into Nam Mon's village; 4.) Nam Mon's house; 5.) Nam Mon's house, interior; 6.) kitchen; 7.) Nam Mon takes a break during interviewing; 8.) Nam Mon's grandson at play.